Marcin Chodorowski, Sieć-81
Marcin Chodorowski, Sieć-81
Krzysztof Mączkowski Krzysztof Mączkowski
114
BLOG

Wizjonerzy z Sieci

Krzysztof Mączkowski Krzysztof Mączkowski Historia Obserwuj temat Obserwuj notkę 2

Sięgając po książkę Marcina Chodorowskiego spodziewałem się, że przyjdzie mi się zmierzyć z suchą analizą dotyczącą „powstania, struktury i działania”, jak jest napisane w podtytule, a otrzymałem fascynująca opowieść o jednym z niezwykłych zjawisk politycznych 1981 r. o Sieci Komisji Zakładowych NSZZ „Solidarność” Wiodących Zakładów Pracy.


Sieć była projektem trwającym niespełna rok, zakończonym, jak wiele inicjatyw społecznych tamtego czasu, brutalnym wprowadzeniem stanu wojennego 13 grudnia 1981 r. Był to jednak projekt dość znaczący dla „karnawału Solidarności”, obejmujący wiele zjawisk politycznych, gospodarczych i społecznych, dziś już nieco zapomniany i niedoceniany.


Sieć została założona przez komisje zakładowe „Solidarności” największych zakładów pracy, które miały „wiodącą rolę”, która przejawiała się tym, że na decyzje tych zakładów orientowała się większość komisji „S” z danego regionu i oczekiwała zajmowania zdania w różnych sprawach.


Książeczka, bo licząca niecałe 80 stron, Marcina Chodorowskiego przedstawia jeden z ważnych elementów ruchu „Solidarności”, który w swych pracach wyprzedzał całą epokę – mało kto pamięta, że Sieć była porozumieniem, które opracowało nie tylko koncepcję ruchu samorządu gospodarczego i pracowniczego, ale także była autorem koncepcji Izby Samorządowej (drugiej obok Sejmu izby parlamentarnej). W ramach Sieci powstała też koncepcja powołania politycznej reprezentacji ludzi pracy – Polskiej Partii Pracy.


Twórcy i eksperci PPP wychodzili w swych rozważaniach daleko poza polityczny status quo tamtych czasów, co było także źródłem problemów Sieci. Miała podwójnie utrudnione zadanie, bo była atakowana przez PZPR, ale też z pewną nieufnością była odbierana przez „Solidarność”. PZPR widziała w Sieci zagrożenie dla trwania układów partyjnych w zakładach, a „Solidarność” bała się o integralność ruchu społecznego, widziała w Sieci pewnego rodzaju konkurencję i zagrożenie dla trwałości „S”. A warto pamiętać, że Sieć zrzeszała w pewnym momencie 18 zakładów pracy, w których pracowało prawie 300 tysięcy ludzi.


Wielu działaczy „S” miało za złe Jerzemu Milewskiemu, inicjatorowi Sieci i PPP (późniejszemu szefowi biura „S” w Brukseli), że jedynym celem powołania Sieci miało być powstanie partii politycznej, a wielu aktywistów „Solidarności” – również w kierownictwie Związku – nie było do tego wtedy przekonanych.


Książka nie jest suchym zestawieniem dat, dokumentów i koncepcji, ale opowieścią o żywym ruchu o realnych postaciach, sporach, konfliktach – aż dziw, że na tak niewielu stronach można zamieścić aż tyle informacji


Książka „Sieć -81. Powstanie, struktura, działanie” jest – mimo skromnych rozmiarów – pokaźnym źródłem informacji. Znajdują się tu opisy koncepcji gospodarczych i społecznych Sieci, opisane są koncepcje samorządności pracowniczej i Izby Samorządowej. Zadziwia w tych opisach pewna komplementarność, całościowe ujęcie wielu zagadnień i – co tu dużo mówić – wizjonerstwo w ciemnych latach polskiego komunizmu.


Szkoda, że wydana w 1992 r. książka nie jest obszerniejsza, ale niewątpliwie spełnia rolę inspiratora do dalszych poszukiwań. Nie jest to na szczęście jedyna pozycja o Sieciowych koncepcjach, bo badacze historii „Solidarności” znają zapewne takie tytuły jak „Bitwa o samorząd 1980-1981” (S.Jakubowicz, 1989) lub „Samorząd w dobie Solidarności” (J.Lewandowski, J. Szomburg, 1985).


Sieć Komisji Zakładowych NSZZ „Solidarność” Wiodących Zakładów Pracy, co widać na kartach tego opracowania, była katalizatorem kilku koncepcji, które zafunkcjonowały już w wolnej Polsce, choć autor stawiając tezę, że koncepcje Sieci miały znamiona „trzeciej drogi” pisze, że była to ostatnia próba „reformy gospodarki centralnie planowanej w duchu ideałów mniej, lub bardziej socjalistycznych”.


Pytaniem, na które dziś nie znamy odpowiedzi, jest jak rozwinęłaby się idea samorządności gospodarczej i jaki dla budowania systemu demokracji parlamentarnej miałaby Polska Partia Pracy, gdyby nie stan wojenny i brutalna rozprawa komunistów z polskimi marzeniami o normalności?


 


Marcin Chodorowski


Sieć - 81. Powstanie, struktura, działanie


Instytut Spraw Politycznych Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 1992


Nowości od blogera

Komentarze

Inne tematy w dziale Kultura