Mamy w Polsce niewątpliwą modę na historię. Mamy w Polsce wysyp popularnych czasopism poświęconych tematyce historycznej, sygnowanych tytułami znanych tygodników albo wydawnictw niezależnych. Moim zdaniem ta popularność tematyki historycznej nie przekłada się jednak na zwiększenie naszej świadomości historycznej lub wiedzy o tym, co dawniej w Polsce się wydarzyło.
To efekt kilku poważnych błędów w traktowaniu historii przez uczestników debaty publicznej w Polsce, jak i samych historyków.
Pierwszym błędem jest formatowanie historii do wersji pop. Zdecydowana większość artykułów traktuje historię jako zbiór ciekawostek – są to krótkie niepogłębione historyjki, które, owszem, potrafią zainteresować przeciętnego czytelnika, ale raczej pobieżnie traktują opisywane zagadnienia. Wiele z nich nie jest nawet zachętą do głębszych poszukiwań informacji o opisywanej sprawie.
Innym grzechem polskiej debaty historycznej jest „krawiectwo polityczne”, czyli przycinanie historii do oczekiwań polityków i bieżącej walki politycznej. Politycy już dawno uczynili z polityki narzędzie do walki ze swoimi przeciwnikami. Bez winy nie są też ci, od których oczekiwałoby się obiektywizmu i ostrożności z formułowaniu niektórych poglądów, czyli historycy. Oni uczestnicząc w owym „krawiectwie politycznym” degradują rangę historii, a sami przestają być wiarygodni, choć zaangażowani w spory polityczne sami tego nie zauważają.
Inną cechą polskiej debaty historycznej jest … rzucanie historią o ścianę. Politycy wykorzystują historię do tego, by pokazać tylko i wyłącznie dobre karty polskiej historii albo tylko po to, by pokazać karty czarne. W tym „sporcie” polska historia albo jest wspaniała, albo jest jednym wielkim wstydem. Mamy więc historię prawicową, historię dumy, mamy też lewicowo-liberalną, czyli historię wstydu. Nie ma miejsca na niuansowanie, na spokojne zwracanie uwagi, że były momenty wielkie, albo momenty po prostu złe. I że z czegoś to wynikało.
Mamy w Polsce niewątpliwą modę na historię. Ale jak każda, i ta moda minie. Co z niej zostanie?
